Uz uroke, ogramak, namet ili cine, pripada u narodnoj patologiji Bosne i Hercegovine i stravi dosta znatna uloga. Istina je, da nenadani i nagli duševni potresi, koji se obicno oznacuju užasom i stravom, bivaju uzrokom, te se više ili manje poremeti živcevlje, suviše u rjegjim prilikama, tako zvanim skokom, t. j. naprasnom klenuti živaca u glavnijim organima, narocito u srcu, može i smrt nastupiti. Mada se je to i rijetko kad utvrdilo, opet je to narod primijetio, samo što je to u dubu narodnjeg ljekarstva postalo svagdašnjom pojavom. „Strava" je u narodnom vjerovanju, slicno kao i uroci i ogramak, u isto vrijeme i uzrok bolesti i bolest sama. Samo je strava, kao i sve druge fiktivne bolesti narodne medicine u svojim pojavama veoma nestalna i promjenljiva. Dakako da stravu zamišljaju kao nešto nadzemno, ali se ona razlicito personificira, kao i sve druge bolesti, koje se svode na nevidljive i nedohvatne uzroke. Misle naime, da mimo bolesnika iznebuha i kao munja preleti kaka god živinska ili drugojacija prikaza, pa se on od toga tako prestravi, da se razboli. Malu djecu najviše spopada strava, ali su joj podvrgnuti i odrasli, makar i rjegje. Sve u svem može se ustanoviti dvojaka strava: u živcima i u crijevima. Prvi oblik pojavljuje se u djece vecinom kao tako zvani djecinjak ili trzavica, i kao padavica (goropašcina, velika bolest), a u odraslih kao akutni umobol, ili kao žestoka glavobolja. Slabost u udovima, narocito drhtavica u nogama, tamni koluti oko ociju i prepadanje u snu takogjer su pojave strave. U crijevima se pojavljuje u obliku kronickog proliva, od koga bolesnik sasvim iznemogne. Dijete, koje je spopala trzavica, ne smije se dirnuti ni hraniti, dok grcevi traju, najviše ako mu krpu zamocenu u sirce metnu pod nos. Kako grcevi stanu popuštati, treba djetetu prije svega otrti slinu sa usta, a onda mu valja u sircetu nakvašene platnene krpe metati na glavu i na pupak. Istom kad grcevi za duže vrijeme sasvim prestanu, smije mati da nadoji dijete. Kad bolest udari u crijeva, onda prije suncanog ishoda treba nabrati rute, stucati je, pak je pomiješati sa nešto vode i onda kroz komadic beza procijediti. Toj se vodi onda primiješa malo meda i šecera, pak se za 24 sata stavi na sunce i na zrak. Taj se onda lijek djetetu dva tri dana izastopce daje jedan sat prije suncanog ishoda. Odraslim se kroz više dana za lijek daje sa šecerom stucano lišce rutino, ili pak voda, u kojoj su nakiselili lišca od „stravne trave". Ta se biljka (neka vrsta povijuše) uopce na razlicit nacin priregjena upotrebljuje za sve oblike strave. Daje se i kao profilakticno sredstvo trudnim ženama, rodiljama i djeci na prsima, da ih ne spopada strava. Po narodnom mišljenju skrati strava bolesnika, pa da to utvrde, mjere ga uz razlicite obrede, a to zovu „urezivanje krajcice". Bolesnik legne potrbuške na zemlju, opruzi noge i raširi ruke. Onaj, koji mjeri, uzme sada jecmeno zrno, razdijeli ga na cetiri jednaka dijela, pa jedan dio metne pod desnu ruku, drugi pod lijevu nogu, treci pod lijevu ruku, a cetvrti pod desnu nogu. Sad onoga, što na zemlji leži, uzicom ovako unakrst izmjere. Jedan kraj uzice stavi se na vršak desnog srednjaka, a drugi na vršak lijevog nožnog palca, pri cemu se uzica dobro nategne, za tim se onaj kraj uzice, koji je bio na vršku desnog srednjaka, metne na clanak lijevog srednjaka, a onaj kraj, koji je prije bio na vršku lijevog nožnog palca, stavi se na vršak desnog nožnog palca, te se uzica opet . tako nategne, kao kad se je uzela prva mjera. Ako se sada pokaže razlika izmegju prve i druge mjere, to je onaj, koga su mjerili, obolio od strave, ili pravo rekavši, on pati od strave, a ako je jedna i druga mjera jednaka, onda je bolesti drugi uzrok. Kad u bolesnika utvrde stravu, onda uzicu razrezu na devet jednakih dijelova pa je bace na najbliže raskršce. Ona cetiri dijela jecmenog zrna istim se redom, kao što su položena, metlom razmetu na cetiri strane svijeta, pa se pri tome ponavlja formula: „Bježi strava, ubošce te krava". Isto se tako cetiri ogranka iz metle razbacaju na cetiri strane svijeta. Kad se ta manipulacija dovrši, onda onaj, što ga izmjeriše, ustane, pa otigje, ne ogledajuci se niti na povratku i s kim zastajuci. Oni, koji se prestrave, obicno ne znaju od cega su se prestravili, pa pošto narodna patologija polazi od tog nacela, da se time, što se bolesti upozna uzrok, cesto i bolest sama izlijeci, to se razumije, da u svakoj prilici nastoje pronaci, od cega je bolesnika spopala strava. To se postigne „saljevanjem strave". Iz puške vec izbaceno tane saljevaju u kositrenoj žlici nad žeravicom. Bolesnika, koji megju tim u blizini cuci, prekriju za toga caršavom ili kabanicom, a pred njeg postave ilovastu zdjelu s nenacetom vodom. Rastaljeno olovo sad brže saspu u vodu. Pošto se je razišla para, koju bolesnik ima da uvlaci, onda onaj, koji je talio olovo, gleda na dno posude, pak iz oblika, koji sada dobije skraceno olovo, upoznaje stravi uzrok. Ako taj narodni ljecnik misli, da je u obliku olova upoznao, recimo konja, onda ce bolesnika da razodjenu, te ce ga on natrti zobnom vrecom i bacice je na kucni krov, gdje mora da leži do prvog ishoda suncanog. "U tome je i bolesnik vec ozdravio. U gdjekojim krajevima onaj, što tali olovo, za ono vrijeme, dok sasipa olovo, na jedan mah u tri puta izgovori ovu formulu: „Bježi stravo! goni te materina para i oceva sila u sivo kljuse, u raževu slamu, u trulu panjinu!" Glavobolja od strave lijeci se ovim zapisom, što ga kao hamajliju bolesniku ušivaju u kapu. „Adama zaboljela glava; Adam predade Evi, Eva predade zmiji, zmija predade jabuci, jabuka predade suncu, sunce predade moru, more predade vjetru, a vjetar raznese." Isto tako uspješna, vele, da je ova formula, ali se mora tri puta ponoviti i bolesnik svaki puta zadahnuti: „Oh udarcu, oh pogancu, Hajd' otale udarcino, Na najvišu planinu Na debelu Vlahinju, Gdje vo ne buce, Gdje krava ne rice, Gdje ovca ne bleci, Gdje koza ne dreci, Gdje oroz ne pjeva, Gdje kokoš ne kokoce." .... Ima u m