Istocno pravoslavni sveštenik Košta Kovacevic iz Pritoke, i školski upravitelj Petar Mirkovic iz Bišca pretražili su godine 1890. osam grobova sa spaljenim lešinama i jedan skeletni grob nekropole pri Jezerinama u Pritoci kod Bišca, pa su o tome objelodanili izvještaj, a sve ondje nagjene zanimljive prijedmete poslali su zemaljskom muzeju na dar. Taj uspjeli pokusnog pretraživanja, po kome se je mnogo moglo ocekivati, potakao je zemaljsku vladu, te je odredila sustavno pretraživanje grobne humke pri Jezerinama, te meni bude povjereno, da udesim to pretraživanje, koje je onda imao da izvrši upravitelj Petar Mirkovic. Pošto sam prispio u Bihac, otpoce se posao sa 8 ljudi 16. jula 1892., te ga po mome odlasku Mirko vic samostalno nastavi i 26. augusta dovrši. Ja se nalazim ugodno obvezan, da recenome gospodinu za prilježnost i brižljivost, kojom je prekopavanje rukovodio, nagjene prijedmete opremio, dnevnik o prekopavanju vodio i situaciju pojedinih grobova nacrtao, na ovome mjestu izreceni potpuno priznanje. Uspjeh prekopavanja u Jezerinama bio je mimo svako ocekivanje povoljan, te ja ovdje hodu da pokušam, da prikazem opcenitu sliku ove znamenite nekropole, u koliko se nagjeni prijedmeti dosele mogu pregledati. Nekropola u Jezerinama leži usred unske doline na brežuljku, koji se na jugoistocnoj strani posve neznatno uzdiže, a na sjeverozapadu opet se izjednaci s ravnicom oko njega, te ima duljinu od 60 m pri najvecoj širini od 34 m. U svemu je otvoreno preko 530 grobova, od kojih od prilike 3/5 dolaze na takve, u kojima su sahranjene spaljene lešine, a 2/5 na skeletne grobove. Osim toga nagjeno je na nekoliko mjesta prijedmeta bez spaljenih lešina ili kosturova, a na pet mjesta nagjena su u nekropoli garišta, na kojima su spaljivani mrtvaci. Grobovi su bez ikaka reda bili rasuti po polju, a isto su tako bili izmiješani grobovi sa spaljenim lešinama i s kosturima. Na dalje nalazili su se kosturi kako ispod grobova sa spaljenim lešinama tako i iznad njih. Dubljina pojedinih grobova iznosila je pod površinom 30 do 150 cm. U grobovima s paljevinom bio je pepeo obicno prikupljen u ilovastoj žari. Nego je bilo i takih grobova, gdje je paljevina bila na golom tlu i uz to natkrivena kamenitom plocom. Žare su vecinom stajale na golom tlu, a samo iznimice na kamenitoj ploci ili na ilovastoj zdjeli. S gora ili su bile samo zemljom zasute ili kamenitom plocom natkrivene. Te su kamenite ploce koje bez oblika, koje okrugle ili i cetverouglaste, te imaju razlicite dimenzije. Cesto su na donjoj strani na tri ugla tesane, tako da imaju oblik izvrnutih, veoma niskih pokrovaca od sarkofaga. Na tri takve kamenite ploce ima rimski natpis. Kadšto su žare bile pokrivene i ilovastom zdjelom, a u dvije prigode bile su žare preklopljene ilovastim poklopcem, slicnim košnici, koji je bio nastavljen na donjoj ploci. U nekim grobovima spaljevinom, valjda najmlagjim, imaju kamenite žare s kamenitim poklopcem, u kojima je nagjeno paljevine od lešina. U kamenitu žaru stavljali bi pokadšto ilovastu žaru, napunjenu paljevinom od lešina. Paljevina od lešina obicno je bila pomno razlucena od cestica uglja, tako da je sastojala jedino od sprženih kosti i pepela. Na paljevini od lešina bili su položeni metalni ili ini prilozi, a cesto i prazna mala ilovasta posudica, ili mala žara ili zdjelica. Samo pri kamenitim žarama vidjeli su se prilozi i na kamenitom poklopcu. U dvije prigode nagjena je u žari na paljevini od lešine po jedna cijela, nespaljena lubanja, te je time za Jezerine bez sumnje utvrgjeno djelomicno spaljivanje pojedinih lešina. Kosturi su se mahom polagali na golo tle, te bi im se samo kadšto davao kamen za uglavje. Obicni je položaj nalegjice s glavom prema sjeveru. Dešava se doduše i to, da je glava okrenuta k jugu, istoku ili zapadu, nego su to iznimke od pravila. U nekim rijetkim prigodama nagjeni su i kosturi potrbuške položeni. U svih su kostura obje ruke bile pružene uz tijelo. Iznad glave ponajviše je nagjena mala, prazna posudica od ilovace, ili u pojedinim prilikama malen ljeven loncic od bronca. Grivne i spiralne narukvice bile su nataknute na pregib ruke, prsteni na prstima, a isto su tako na gležnjima od nogu bile nataknute grivnje. Ovratnice, broncani lancici, zrna od jantara i stakla nagjena su vazda o vratu i uz njih neobicni broncani nakit, koji prikazuje gusjenici slicnu fibulinu strmenku, na jednoj strani ima žljebic, na drugoj zatvorenu petlju, ali ni spirale ni jezicca. Ostali prilozi, kao n. pr. fibule, broncane halke, broncani kolutici, i si. nagjeni su blizu glave, sad s desne, sad s lijeve strane. Kao materijal za te priloge upotrebljavalo se je željezo, bronc, srebro, onda neka bijela kovina, valjda kositer, nadalje jantar, staklo, kamen, kost i ilovaca. Osim žara i ilovastih priloga nagjeno je u 384 groba, dakle od prilike u 72% ukupnog njihovog broja, pomanje prijedmeta, Željeznih prijedmeta bivalo je porijetko, i to samo u 61 grobu, dakle po prilici u 11% od sviju, te su, kako se samo razumije vecinom samo u fragmentima ocuvani. Oni sastoje od oružja, kojekakog pribora i nakita. Od oružja bilo je samo 6 željeznih maceva i nekoliko noževa, slicnih bodežima. Macevi su svi jednorezi i vrlo slicni onim krivudastim macevima iz Halštata u Gornjoj Austriji i iz Sv. Mihajla u Kranjskoj, što ih je dr. M. Hoernes opisao i naslikao. Vrijedno je zabilježiti, da nije nagjeno nijedno koplje. Od željeznog pribora nagjeno je noževa razlicite velicine, ostruga i dva kosnata celika za kresivo, i najposlije od željeznog nakita pojedine fibule, grivne i prstenje. U najvecoj su množini i najznamenitiji prijedmeti od bronca, koji sastoje od nekoliko sprava, nekoliko malih posudica i vrlo mnogo nakita. Od pribora valja naspomenuti 8 šivacih igala i 21 kliještice. Potonje su vecinom veoma dobro ocuvane, imaju najrazlicitiju velicinu, a vrlo se dobro zaklapaju, a u nekojih su još zaporke ocuvane. Jedna od tih kliještica ima oblik lopatice. Od broncanog nakita najzanimljivije su za nas fibule, jer se po njihov